Ang Kwento ng Pag-ibig

panulat ni: Geomark P. Mortel

Kapara mo’y rosas mabango’t maganda

Ikay tila diwata nang aking Makita

Di maipaliwanag aking nadarama

Dating lantang pag-ibig biglang sumaya

Kay tagal hinintay at dumalangin sa buwan

Na aking makilala ang aking paraluman

Binubulong sa hangin bawat kong pagdamdam

At hinayaang maglaho ito sa kalawakan

At ngayong ikay nandyan na

Di na lamang sa panaginip ako sasaya

Init ng yakap ko’y iyong iyong nadarama

Pati higpit nito’y di kana bibitawan pa

Mabilis uminog mapaglililong panahon

Marami ring nanganglagas na dahon

Ang iba’y nalayurat iba’y nabasan

Pag-ibig lang natin ang di naglaon

Nagdaan pa mga araw at gabi

Pag-ibig nati’y lubhang uminit , tumundi

Sinundan ng supling nating hinabi

Na di naglaon’y nasunda’t  rumami

Dumating ang tag-ulan at biglang namanglaw Dating tahanang puno ng halakhakan

Ngayo’y binalot ng nakabibinging katahimikan

Tayong dalawa na lamng muli sa munting tahanan

Mga ank nati’y nagsipaglisan

Nagsawa’t pamilya’y pinasan

Salitratong buo sa dingdingan

Dalawang imahe nalang anag naiwan

Ngayon hawak kamay tayong magpapaalam

Tamis ng kahapong di mapapalitan

Sating pagtanda at pagtungo sa hukay

Sa langit itutuloy dalisay na pagmamahalan.

Nasaan kana Kiana?

panulat ni : Geomark P. Mortel

Sa aking pagkakaupo bigla kong naalala papano nga ba ako napunta sa kalagayan ito? Isang lugar na tila sariling akin at sa gitna nito ang aking pag-iisa na maaari kong makausap ang aking sarili at makapagmuni-muni ang hindi mabilang na bagay na hindi ko napag-uukulan ng pansin kapag nasa labas ako.

Nagsimula ito sa institusyon ng mataaas na paaralan ng MinSCAT, na kung saan nasa unang taon ako sa kolehiyo na kumukuha ng BSEd major in Filipino. Palakaibigan ako subalit kung ngayon lang tayo nagkita baka sabihin mong suplado at masama ang ugali ko. Ganito ang aking talaga itsura, may salubong na kilay, may malilisik na mata at labi na minsan mo lan matatangis ang pagngiti. Umiikot ang mundo ko sa pag-aaral, barkada, pamilya at sa aking pinakamamahal na si Kiana, Si Kiana? Oo, siya ang aking kasintahan mula pa noong unang linggo ng pasukan ko sa kolehiyo dito sa pamantasang ito. Easy to get sya kasi este madali lang talaga nagkaunan ang aming damdamin.

Sa aking pagpasok sa kolehiyo dito nagbago ang lahat sa aking pagkatao. Ang dating buhay ko sa highschool na puro lang barkada at gimik ay nag-iba.Napagtanto ko na mahirap ang buhay. Sa dalawang taon na aking pagtigil sa pagpasok natutunan kong kumayod at magbanat ng buto..Natuto akong maging responsible sa paggamit ng pera.”mahirap kumita ng pera lalo na’t kapos ka sa pinag-aralan”. Mahirap lang ang pamilya ko, hindi kaya tustusan ang aking pag-aaral. At noong nagkaroon ng pagkakataon na makapasok ako sa pamamagitan ng iskolarship ay nilubos-lubos ko  na ang pagkakataon. Pumapasok ako bilang isang iskolar gayun din nagtratrabaho upang pandagdag para sa aking pag-aaral at hindi din naman ako pinababayaan ng aking mga magulang at binibigyan pa rin ako ng pandagdag sa allowance ko sa pagpasok. Ginagawa kong araw ang gabi, sa pagiging isang Call Center agent ng isang telephone company, isang Online job para sa isang working student na katulad ko. Sa dalawang taon na pagtratrabaho nagkabili ako ng loptop na siyang ginagamit ko bilang isang Call Center agent .Computer talaga hilig ko taliwas sa aking kurso sapagkat ang prayoridad na kurso ng foundation na nagbigay sa akin ng iskolarship ay kursong BSEd. Dahil sa kagustuhan kong makapag-aral walang ano-ano na tinanggap ko ito. Masaya na rin ako sa kursong nakuha ko sapagkat marami akong natutunan na hindi ko inaasahan makikintal sa aking isapan ni sa panaginip di ko ito inaasahan kung kaya’t na-eenjoy ko rin ang propesyon ito.

Dumaan pa ang mga araw at gabi dumami ang aking kaibigan at ganun din ang mga kaaway, hehe..di maiiwasan kasi kapag napaaway ang isa sa tropa syempre tutubog na lahat yan.Buti na lang nariyan si Kiana upang gamutin ang mga sugat na natamo ko at para pagsabihan ako kapag napapansin niyang lumilihis na sa landas ang aking tinutungong daan para sa aking pangarap. Iyan si kiana, da-best siya.Lagi niya akong napapangiti para syang payaso. Isa siyang babae na ubod ng daldal na dumadating sa puntong kinatutulugan ko na ang mga kwento niya. Si kiana ay kolehiyalang kumukuha ng kaparehas nakurso sa akin. AB English siya dati subalit nitong ikalawang semester nag-shift siya para daw mabantayan niya ako. Babaero daw kasi ako sabi nila. Mag-aapat na buwan na ang relasyon naming ni kiana noon pero tila kilalang-kilala na naming ang isa’t-isa. Yun ang inakala ko hanggang sa dumating yung panahon na naging abala kami ni kiana sa magkaibang bagay. Siya, dahil sa pagiging irregular student at ako dahil sa pagiging working student. Namanglaw ang relasyon namin, ginagawa ko naman lahat subalit tila hindi sapat. Alam kong langit at lupa ang pagitan namin. Mayaman ang pamilya ni kiana at mahirap lang ako hindi ko kayang ibigay ang mga naibibigay ng mga naunang naging karelasyon niya. Ngunit alam kong naiintindihan ito ni Kiana sapagkat simple lang, siya kaya nga nagustuhan ko siya. Hindi mo mababanaag sa kanyang ugali ang pagiging marangya sa buhay subalit ang iniisip ko noong panahong iyon ay ang mga pumapaligid sa aking minamahal, ang kanyang mga kaibigan at ang istrikto niyang magulang. Dumating na nga ang pangyayaring kinaaaywan ko, nakipaghiwalay sa akin si KIana, shit! Sobrang sakit! Ito ang iksaktong sinabi niya “Benjie! Break na tayo! Kasi…..” bago pa man niya matapos ang nais niyang sabihin yumuko na lang ako, tumalikod at dahan-dahang lumayo.” Sa bawat hakbang ng aking mga paa kasabay nito ang pagpatak ng luha sa aking dinaraanan na tila naging bakas ng pighati ng isang lalaking nabigo sa inaasahan tunay na pag-ibig. Maraming pumasok sa utak ko tila tama nga siguro ang naririnig kong sabi-sabi na may lalaking iba ba si kiana”yan na lang pumasok sa isipan ko. Pero matapos ang pangyayaring iyon para akong bilanggong nakakulong sa isang bartolina, madilim,masikip at palaging hirap huminga. Sa aking paktakbo sa nakaraan tila nahihila ang lubid ng alala n gaming pagmamahalan ni Kiana sa aking puso, patuloy na humihigpit, masakit! Dama mo? Pero hindi dapat ganito. Pinilit kong ipagpatuloy ang buhay na wala si Kiana kahit sobrang sakit na.

Lumipas ang mga araw, hindi normal sapagkat wala si Kiana. Ngayon may umeksena, ang dalawang leon, ito si Leo at Leonard pawang mga kamag-aral ko at naging barkada pasimula pa nung highschool kami. (boses na gumgaralgal)“hoy! Benjie, Ano balita nagka-gf ka lang nakalimuntan mo na kami” wika ni Leo. “Pinapaiwas kasi ako ni KIana sa Dalawang ito sapagkat may pagka easy-go-lucky sila” sambit ko na lang sa isipan ko. May isa pang bumulyaw, tparang siga! “Oo nga! Under ka naman ng gf mo!” sunod na banat ni Leonard. “Mga tanga! Wala na kami dalawang linggo na” tila nauutal pero nasabi ko parin. “wag ka malungkot brad, marami babae dyan ihahanap kita, gusto mo” tanong ng  Leo sa akin. “ayaw ko!” yan ang sinambit ko. “Oh! Sya tama na yan baka magkaiyakan pa tayo” sunod na wika ni Leo.

Buo na anamn ang dalawang leon at isang pusa. Iyan ang bansag sa amin sa tuwing nagkakasama-sama kami. Dahil sa dalwang kolokoy na ito napawi ang lungkot na nadarama ko. Si Leo kasi napaka-palabiro niyan, marami siyang green jokes minsan korni, kadalasan patok na pinaguugatan ng ingay sa klase. Itong si Leonard, tahimik parang ako lang pero nasa ilalim ang kulo. Babaero kasi yun.

Habang nagkakasiyahankami sa tambayan, patuloy umiikot ang baso sa aming tatlo. Nahihilo na ako, empi light naman kasi ang binanatan. Hindi ako sanay mag-inum subalit napilitan lan para sa kaarawan ni Leo. At biglang napunta sa usapang pag-big.”bakit ba kayo naghiwalay ni Kiana” tanong ni Leo. “Hindi ko alam at wala ako balak alamin kasi nung nakipaghiwalay sakin si Kiana yumuko na lan ako at umalis at hindi na pinakinggan ang dahilan niya sapagkat sa salitang “Break na tayo” wala! Blanko na! nilisan ng katinuan ang aking isipan at wala ng ibang pumasok sa isip ko kundi ang salitang iyon” mabilis kong sagot sa pag-uusisa ng dalawa. Nakita ko sa muka nila ang pagkadismaya sapagkat inaasahan nila na magtatagal kami. Natapos ang inuman naming tatlo, nakita ko sa muka nila ang pagkainis sa akin.

Lumipas ang araw, taon at hindi na talaga kami nagkita ni kiana simula noong naghiwalay kami ialang lingo pa’y lumipat na siya ng kolehiyong pinapasukan. Nang isang araw nilapitan ako ng dating lalaking naii-issue kay Kaina. Nagpakilala siya sa akin na siya raw si bestfriend, Bestfriend na itinuring ni kiana , umamin siya sakin na manliligaw siya ni Kiana subalit binasted niya ito kasi raw may mahal ng iba si Kiana sa pagkakataong iyo walang iba kundi ako, yan ang sabi  ng nagpakilalang bestfriend ni Kiana. Kita ko sa muka niya ang hiya , hindi ko alam kung bakit niya sinasabi iyon . Napatulala ako sa pagkakataong iyon, nagkakamali pala ako sa akala ko na naging magkasintahan sila. “Benjie may balita ka pa ba kay Kiana?. Nagkalinawan ba kayo bago siya umalis?” masusing tanong ni Marion( si wasted boyfriend material na nabasted). “wala, hindi ko siya nakausap” sambit ko sa lalaking iyon. “Benjie ! mahal na mahal ka ni Kiana subalit mahal din niya ang kanyang magulang at malaki ang takot niya rito, (lumaki at namilog ang mga mata ko at napukaw ang interes sa mga naririnig ko, at nagpatuloy siya sa pagsasalita)…nalaman ng mga magulang niya na magkasintahan kayo at lingid sa kaalaman nating dalawa na mapangmata ang pamilya ni KIana. Subalit di ganoon si Kiana alam mo iyon” wika ni Marion.”Napatitig ako sa malayo tila tinatanaw ang kawalan at nanliit sa aking sarili. Dukha ako, Mahirap ang aking pamilya,na hindi ako kayang pag-aralin sa kolehiyo kung kayat nagsusumikap ako bilang isang working student para makapagtapos. Pag-aaral ko ang pinanghahawakan at mataas kong pangarap subalit hindi pala ito makita ng mga magulang ni Kiana. Wala lang sa kanila ang pangarap ko, mahirap lang ako, iyan lan ang nakikita nila sa akin. Tila isa akong kandila na nauupos sa mga oras na iyon. Pahabol pa sabi ni Marion “Benjie magsumikap ka raw sa pag-aaral at pinapangako ni Kiana na ikaw lang at wala ng iba ang mamahalin niya panghabang buhay sapagkat kilalang-kilala ka ni kaina, alam niya na magtatagumpay ka at magkikita pa rin kayo para buuin ang pangarap nyo sa buhay. Alis na ako Benjie nawa’y nasagot lahat ng katanungan mo sa isipan sa mga naiwan kong mensahe sa iyo, siguro Benjie hindi lang ito ang tamang panahon wag kang panghinaan ng loob, gawin mo itong pundasyon, panghawakan mo ang iyong pangarap, pakumbinsing sabi ni Marion bago siya umalis.

Lumipas ang maraming taon, nakagraduate ako at nagkaroon ng trabaho. “Tagumpay” ito ang salitang hindi ko makakalimutan sa iniwang mensahe sa akin ni KIana. At ngayon tila nasa roruk na ako ng tagumpay. Naka upo sa ileganteng upuan sa sarili kong opisina bilang isang CEO ng isang kompanya. Nakapagtayo ng sariling tahanan at nabigyan ng maginhawang buhay ang aking magulang at kapatid.Sa aking opisina, lugar kung saan nakapag-iisip ako ng maayos, napagmumuni-muni ang mga gunita na hindi ko napag-uukulan ng pansin kapag nasa labas ako. Salamat kay Kiana. Naging inspirasyon ko para maging matagumpay sa aking tinatahak na pangarap. Subalit may isang tanong parin ako na bumabagabag sa aking isipan, NASAAN NA KAYA SI KIANA?

Una at ikalawang wika ng Igorot at Ifugao

“Ang mga Igorot at ang Wikang Ifugao”

Matatagpuan sa Cordillera Administration Region sa Luzon ang lalawigan ng Ifugao. Lagawe ang kabesera nito. Napapligiran ng Benguet, Mountain Province, Isabela, at Nueva Viscakaya ang Ifugao. Binubuo ng II munisipalidad ang Ifugao.

            Aguinaldo                    Alfonso Lista C Patial              Asipulo                                    BAnaue

Hingyon                       Hungduan                               Kangan                                    Lagawe

Lamot                          Mayayao                                Tinoc

           

            Sa lalawigang ito, pangunahing atraksyon sa mga turista aang Hagda-Hagdang Palayan ng Banaue. Nabuo ang mga Hagdan-Hagdang Palayan na ito sa mga bundok na walang tulong ng makina na nagbigay ng mga hagdan para sa mga katutubo upang makapatanim ng palay.Noong 1995, ipinahayag ng UNESCO ang lugar na ito bilang Pananang Lugar sa Mundo (world Heritage Site).

            Naunawaan at ginamit ng mga taga-ifugao ang wikang Ingles, pangalawa sa kanilang sariling wika, ang Ifugao. Sinusundan ito ng wikang Ilokano at Tagalog.

            Ang salitang Ifugao ay galling sa kataga na Ipugo na kung mitolohiya nila ang pagbabasihan, ito ay tumutukoy sa kutil ng bigat na bigas ng kanilang Diyos na si “Matungulan”. Itongt tungkol sa mga taong nakatira sa mga bulubundukin  bigas na ito ay nililinang pa rin ng mga Ifugao hanggang sa kasalukuyang panahon.

            Ang pangkaraniwang pangalan Ygolote, Igorot, o Igorrote ay ginagamit sa pamamagitan ng Espanyol Conquistadores at Missionaries sa kanilang pagsusulat tungkol sa mga taong nakatira sa mga bulubunduking lugar. Ang nagpasikat sa tawag na yon ay isang Pilipinong mag-aaral na si Trinidad H. Pardo de Tauera ang salitang Ygolote ay nagmula sa Tagalog na salitang “golot” na ang kahulugan ay “bungdok at ang prefix “I” ang ibig sabihin ay “tao ng mga”

Paniniwala, Tradisyon, Kaugalian, at Asal ng mga Igorot

            Ang mga Igorot ay tunay na relihiyoso tulad ng mga tagalog rito sa Mindoro o mga ibang tao sa Pilipinas. Relihiyosong paniniwala ng mga Ifugao ay naipapakita sa mitolohiya nila kung saan may mga Diyos at Diyosa na kaugnay ng higit sa kasalukuyang tao’y kanilang mga ninuno ang pwersa ng kalikasan. Ang Ifugaos, tabi mula sa pagiging makadiyos ay sumasamba rin sa kalikasan at sa kanilang mga ninuno.

            Ritwal ang mga invocations, napalaging sinasambahan ng mga hayop at nag-aalok ng pag-inom na alak ay sinasadya upang “lagyan o  ibribe ng mga Diyos at manalo ng kanilang mga pabor”. Ang mga tao ay naniniwala na dahil ang ilang mga diyos ay sanhi ng pagkakasakit, ang sakit na maaaari lamang pagalingin sa pamamagitan ng pag-aalay. Liddum ay itinuturing na punong tagapamagitan sa pagitan ng tao t ang iba pang mga Diyos. Ang eksaktong panalangin ay sinasabi ng mombaki at ang bilang ng mga chichen at pigs na magiging sacrified ay depende sa kanilang mga kahilingan.

            Tulad ng alam ng nakararami, ang mga ifugao ay pagan ng ilang siglo. Dahil sa kasalukuyang panahon sila ay nagging sibilisado na rin at mayroon naring pinag-aralan sila ay yumakap na sa kristiyanismong pananampalataya. Tulad ng mga Mangyan dito sa Mindoro sila ay nagsusuot rin ng  bahag para sa lalaki at saya sa baba, ngunit sa ngayon ay wala ng nagsusuot ng ganitong kasuotan sa mga Igorot.

            Ang mga Igorot ay kilala sa kanilang pagiging masipag, matataas, mapagmahal sa kanilang mga magulang at tapat sa kanilang pinagmulan. Mga ugaling hindi basta basta hinahayaan na makuha ng iba ang kanilang mga namana o nakuhang mga kayamanan. Mahalaga sa kanila ang lupa sapagakat ito ang pangunahing ikinabubuhay nila. Ang isang patunay nitong ay ang Hagdan-Hagdang Palayan ng Banaue na matatagpuan sa isang tribo sa Ifugao.

Igorot at ang Kanilang Wika

Tranlasyon:

            Cordellira Adminidstration Region (CAR) Luzon Lagawe ti panakasentro, ti Province nga Ifugao ya nih-up ti Province ti Benguet Mt. Province, Isabela at Nueva Viscaya. Province ti Ifugao ket wada di II nga munucipali

            Aguinaldo                    Alfonso Lista (Patia)                Asipulo                                    Banawe

Hiugyon                       Huugduan                               Kiangan                       Lagawe

Lamut                          Mayoyao                                Tinoc

            Hagdan-Hagdang Palayan jay Banawe ti panaka-atraksyon jay Ifugao. Kinapya tuwen atrksyon nga ma-id tulung di makina, ya kinapyan di nauna nga tagu,1995, nan ibagan di UNESCO nga nan lugar ay na awardan ni World Heritage Sitw. Nan Rice Terraces ad uwani ya hanen nga napintas te  pinakin di puwok ya adi mo naasikasu. Nan kali an Ifugao ya nalpu ibaga ya boga nga hay pinhod nan Dyos (Matungulan) Inggana ad uwani ket importante ti rice.

Pamamati, Tradisyon, Ugali di Igorot

            Ti Igorot ya tunay na religious nga tao like other people here in the Philippines. Mga Igorot ay wada di kanya-kanyang pamamati ya ugali and tradition o dyos-dyosan. Mga Ifugao ya wada di sinasamba da idi dyos da ni-an, Ifugao at wada di dasal nga aton or iniaalay sa nga di nakikita daw. Ang “mumbaki” ya aton nu wada di nagkasakit or waday dasalan, nagkakatay ng manok nu adi mayaman at babuy nu waday pihu.

            Pagan or maid ti religion ti Ifugao idi ngem nagging civilized ad uwani mo. Ti suut idi ket wano sa lalaki at native skirt and blouse sa babae. Ad uwani mi kittay kittay nga nauma tuwing okayon lang mo nagsusuut di tatagu native clothes.

 TALASALITAAN

   WIKANG TAGALOG                               WIKANG KAPAMPANGAN

Mayap ayabak.

Mayap a gatpanapun pu.

Mayap a bengi pu.

O sige na/Mako naku

Komusta ka, abe?

Mayap

Salamat pu

Alang nanu naman

Nanu ka lagiu?

Ing lagiu ku .........

Taga nokarin ka?

Noka makatuknang?

Ua/Ali/Siguru

Puede ba/Maliari meng

Magkanu ya ini?

Majal

Mura

Ia/Ila

Noka munta?

Magandang umaga.

Magandang hapon po.

Magandang gabi po.

Paalam

Kumusta ka, kaibigan?

Mabuti

Salamat po

Walang anuman

Ano ang pangalan mo?

Ang pangalan ko ay .........

Taga saan ka?

Saan ka nakatira?

Oo/Hindi/Siguru

Puede ba

Magkano ito?

Mahal

Mura

Siya/Sila

Saan ka pupunta?

Saan ang .. / Nasaan ang ..?

Sino?

Ano?

Bakit?

Mayroon ba kayong ...?

Mabuhay

Piso

Sentimu

Isa

Dalawa

Tatlo

Apat

Lima

Anim

Pito

Walo

Siyam

Sampu

Hinto (or Para)

Kanan

Kaliwa

Dito

Nokarin ya ing...?

Ninu?

Nanu?

Bakit?

Atin kong .....?

Luid

Pesus

Sentimus

Metung                                                                       

Adua

Atlu

Apat

Lima

Anam

Pitu

Walu

Siam

Apulu

Tuknang (or Para)

Uanan

Kaili

Keni

Karin

Maragul/Malati

Mapali/Marimla

Mayap/Marok

Malinis/Marnat

Lalaki/Babai

Asawa

Tata/Ima

Kapatad

Anak

Bayung sociedad

Progresu

Baryu

Mamuntukan kapulungan

Pilan?

Atin/Ala

Upisina

Kalye

Kapilan

Kapilan ka mako?

Mako ku keng ....

Lunis

Martis

Mierkulis

Uebis

Viernis

Sabadu

Domingu

Bulan

Enero, Febreru, Marso

Abril, Mayo, Junio

Julio, Agosto, Septiembre

Oktubre, Noviembre, Diciembre

Napun, Ngeni

Bukas

Malapit/Marayu

Marayu?

Tindajan

Mabilis/Mabagal

Malan

Botika/Farmacia

Buklat/Saradu

Lukluk kayu

Lauen/Alben

Mangutang

Noya karin ing restauran?

Noya karin ing otel?

Bisa kung sigariliu

Bisa kung mangan

Mangan ta na

Sirbesa

Tabaku

Meka keni/Mekeni

Saupan mu ku

Saguli mu pu

Ditak mu

Ustu na

Frutas

Maniaman

Mangan ta'na

Busni me ing pasbul.

Inglis mu ing salita ku.

Aintindian ku

King arap nang, gulut

Ngeni, ngeni mu rin

Mamirapal ku

Bilisan mu

Eku mamirapal

Malisangan ku, Marimla ku

Kaluan mu ku

Puwede meng isara (busni)

Danupan, mau, mitutundu

Dakal ku gagauan

Saupan yu ku! Silab!

Maliari yu kung supan?

Pantunan ke i ...

Pagkalungkutan ko

Aku ing mikisalanan

Nanu ya ini king... 

Makananu mung sabian

Nanu kaya ing gauan ku?

Guguluan da ku (kami)

Doon

Malaki/Maliit

Mainit/Malamig

Mabait/Masama

Malinis/Madumi

Lalake/Babae

Asawa

Tatay/Nanay

Kapatid

Anak

Bagong Lipunan

Kaunlaran

Baryo

Barangay

Ilan?

Mayroon/Wala

Opisina

Kalye

Kailan

Kailan ka aalis?

Aalis ako sa ...

Lunes

Martes

Miyerkoles

Huwebes

Biyernes

Sabado

Linggo

Buwan

Enero, Pebrero, Marso

Abril, Mayo, Hunyo

Hulyu, Agosto, Siptyembre

Oktobre, Noviyembre, Disyembre

Kahapon, Ngayon

Bukas

Malapit/Malayo

Malayo ba?

Tindahan

Mabilis/Mabagal

Damit

Botika

Bukas/Sarado

Maupo kayo

Tingnan

Magtanong

Nasaan ang restauran?

Saan naroon ang otel?

Gusto ko ng sigarilyo

Gusto kong kumain

Kumain na tayo

Serbesa

Tabako

Halika rito

Tulungan mo ako

Sandali lang po

Kaunti lang

Tama na

Prutas

Masarap

Kumain na tayo

Buksan mo ang pinto.

Inglis lang ang salita ko.

Naintindihan ko

Sa harapan, likuran

Ngayon, ngayon din

Nagmamadali ako

Bilisan mo

Hindi ako nagmamadali

Mainit ako, Malamig ako

Yakapan mo ako

Puwede bang isara (buksan)

Gutom, uhaw, inaantok

Marami akong ginagaw

Saklolo! Sunug!

Maari mo akong tulungan?

Hinahanap ko si .....

Ikinalulungkut ko

Ako ang may kasalanan

Ano ito sa ...

Papaano mong sasabihan

Ano kaya ang gagawin ko?

Iniistorbo ako (kami)

Alis diyan

Tatawag akong pulis

Ninakaw ang aking ...

Iniwan ko ang aking pitaka

Nakalimutan ko ang aking...

Ipinikikilala ko si ....

Ikinagagalak kitang makilala

Ikaw ay maganda/pangit

Mahal kita/Iniibig kita.

Mahal /Iniibig din kita.

Tamaan ka sana ng kidlat

Aray!

UNA AT IKALAWANG WIKA NG MGA ILOKANO

UNA AT IKALAWANG WIKA NG MGA ILOKANO

Ang pananaliksik na ito ay nakatuon sa pagkatuto ng tagalog ng isang taal na Ilocano. Nagkakaroon ng karagdagang impormasyon ukol sa mga tradisyon , paniniwala at kaugalian ng mga Ilocano , nagkakaroon din ng talasalitaan na nagbukas sa aming kaisipan at dumagdag sa kaalaman.

          Ang mga Ilocano ay may  mga  nakaugalian na, kung saan parte na ng kanilang buhay. Halimbawa sa kanilang pang-araw-araw na pagdulog sa mesa , hindi nawawala ang “bagoong ‘’ na kanilang ginagawang pampalasa lalo  na sa lutong gulay.Isang kaugaliang hindi nawawala sa kanila.

          Nasa tradisyon naman nila na sa pamamanhikan ay nagbibigay ng kaukulang dote ang lalaki sa magulang ng babae, upang sa darating na panahonkung sila man ay magkapamilya,ito ang kanilang panimula o puhunan.At kung sa pagkakasal na, ang babae ay nakatalukbong ng puting tela na sakay sa tinatawag na “kanga o paragos’’ na hila ng kalabaw.

          Sa kanila namang paniniwala ay dapat na ang lahat ng kamag-anak ng namatayan ay kailangang magtali ng putting tela sa noo upang pagbibigay galang sa namatay at ang kaluluwa niya ay magtungo sa langit.

          Sa karagdagang impormasyon, may mga salitang hindi na karaniwang ginagamit at unti- unti nang namamatay. Hindi rin nila naiisalin ang kanilang wika sa kanilang mga anak sapagkat  sa kagustuhan nila na makasabay sa  wikain ng kanilang nakakasalimuha.

          Sa pagpapatuloy ng pananaliksik tungkol sa wika ng Ilocano at mga impormasyon ukol dito ay kahit ang kinapanayam ay may mga nakalimutan na at hindi na naiisagawa, tulad ng pagpapasyon at iba pa. Narito ang ilang mga salitang Ilocano na salin sa Filipino.

A		B		K		D
abo	dapo	bakit	apay	kabila	bangir	dagdagan	nayunan
akin	bagik	bahay	balay	kagabi	Di rabii	dahil	gapo
akyat	umuli	bait	singpet	kaibigan	gayem	dahon	bulong
aga	nasapa	baliw	bagtit	kain	manga	dasal	luwalo
agad	dagus	balot	balkot	kulam	sida	dibdib	barukong
ahas	uleg	binata	baro	kulang	kurang	dilaw	duyaw
alak	arak	buhay	biag	kulo	burek	dilim	sipnget
alat	naapgad	bunso	kimot	kunin	alaen	doon	idiay
asim	alsem	butas	abot	kurot	kiddel	dugo	dara
away	apa	buto	tulang	kuya	manong	duwag	takrot

E		G		H		I
edad	tawen	gagamba	lawlawa	hagdan	agdan	iba	sabali
ewan	Madik ammo	gamot	agas	hagis	purwak	ibig	kayat
		ganda	napintas	halik	ungngo	ibon	billit
		gisingin	riingen	haluin	kiwaren	igib	sakdo
		gulat	nakigtot	hambog	lastog	ihagis	ipurwak
		gulay	nateng	hintay	aguray	ihaw	tuno
		gulok	buneng	hirap	rigat	ilaw	silaw
		gunting	karteb	hiya	baen	impo	apong
		gusto	kayat	hukayin	kinali	ipon	urnong
		gutom	bisin	hulog	tinnag	itim	nangiset

L		M		N		NG
labas	ruwar	mabaho	nabangsit	nadampot	napidot	ngalan	nagan
lakad	pagna	mabagsik	naunget	nagbalik	nagsubli	ngatal	tigerger
lakarin	pagnaen	magkapatid	agkabsat	naghati	nagbingay	ngayon	tatta
laki	dakkel	magkasama	agkadua	naligo	nagbigos	ngiti	isem
laglag	tinnag	magsasaka	agtaltalon	nasaan	ayan na
lansa	langsi	mahal	Ay-ayaten	natapos	nalpas
ligawan	aremen	masipag	nagaget	natira	nabati
lilim	linong	mataba	nalukmeg	naunawaan	natarusan
linamnam	imas	mukha	rupa	nawala	napukaw
loob	uneg	multo	alalya	niyapos	inarakup

P		S		T		U
Pabayaan	baybayan	sabihin	Ibaga	takbo	taray	ubo	uyek
pakla	nasugpet	saglit	aguray	takluban	kaluban	ubusin	ibusen
pako	lansa	salita	sao	taggutom	tagbisin	ulam	sida
pagkain	makan	samahan	kadwaan	tag-init	tagpudot	ulan	tudo
pagod	bannog	sambutin	sippawen	tag-ulan	tagtudo	uling	uging
pikit	kidem	sayaw	sala	tahan	sardeng	umalis	pumanaw
pinto	ruwangan	selos	imon	tainga	lapayag	umigib	nagsakdo
pinulot	pinidot	sigaw	riyaw	talo	naabak	unan	pungan
pula	nalabbaga	silangan	daya	talupan	ukisan	unggoy	bakes
puti	puraw	sira	dael	tubig	danum	utos	baon

	W		Y
	wakas	nalpas	yabang	lastog
	wagi	nangabak	yakagin	ayaban
	Wala	awan	yakap	arakup
	walis	karaed	yakapin	arakupen
	wasak	nadadael	yamot	unget
			yapak	nakasaka
			yari	aramid
			yata	wensa
			yuko	Dumog
			yumao	natay

s